زنبور عسل
زنبور عسل (به انگلیسی: Bee) حشرات بالداری هستند که ارتباط نزدیکی با خانواده مورچه‌ها و زنبورهای بی‌عسل (به انگلیسی: Wasp) دارند. این حشرات، به‌دلیل نقش مهمی که در گرده‌افشانی دارند و همچنین تولید عسل و موم توسط برخی گونه‌ها مانند زنبور عسل اروپایی، شناخته‌شده هستند. بیش از ۱۶٬۰۰۰ گونه زنبور در هفت خانواده زیستی مختلف در سراسر جهان شناخته شده‌است.[۲][۳] برخی از زنبورها از جمله زنبورهای عسل، زنبورهای گرده و زنبورهای بدون نیش، به‌طور اجتماعی و در یک کلنی زندگی می‌کنند اما بیشتر گونه‌ها (بیش از ۹۰ درصد) از جمله زنبورهای گل‌گر، زنبورهای درودگر، زنبورهای برگ‌بر و شیرین‌زنبوران به‌صورت انفرادی زندگی می‌کنند. زنبورها در همهٔ قاره‌ها به‌جز قطب جنوب، در بیشتر زیستگاه‌های دارای گیاهان گل‌دار، یافت می‌شوند. رایج‌ترین زنبورهای نیم‌کره شمالی، زنبورهای خانوادهٔ شیرین‌زنبوران هستند که کوچک هستند و اغلب با زنبورهای بی‌عسل یا مگس‌ها، اشتباه گرفته می‌شوند. اندازهٔ زنبورها از گونه‌های ریزِ زنبورهای بدون نیش که اندازهٔ کارگران آن‌ها کمتر از ۲ میلی‌متر است، تا زنبور بزرگ والاس، بزرگ‌ترین گونه از زنبورهای برگ‌بر، که طول جنس مادهٔ آن می‌تواند به ۳۹ میلی‌متر برسد، متغیر است.[۴]
زنبورها از شهد و گرده تغذیه می‌کنند، شهد، در درجهٔ اول به‌عنوان منبع انرژی و گرده در درجهٔ اول برای پروتئین و سایر مواد مغذی، توسط زنبورها مصرف می‌شود. گرده‌ها بیشتر به‌عنوان غذا برای لاروهای آن‌ها استفاده می‌شود. شکارچیان مهره‌دار زنبورها شامل برخی نخستی‌سانان و پرندگانی مانند زنبورخواران هستند. حشراتی مانند زنبور منج‌گیر و آسیابک‌ها نیز شکارچی زنبورها هستند.
به‌دلیل اهمیت بالای زنبورها در گرده‌افشانی و افزایش باروری محصولات کشاورزی و میوه‌ها، سازمان جهانی غذا و کشاورزی یا فائو روز ۲۰ مه هر سال را به‌عنوان «روز جهانی زنبور» نامگذاری کرده‌است.[۵]
زندگی زنبورها
برخی از زنبورها زندگی اجتماعی دارند. این به آن معنی است که آن‌ها در گروه‌های سازمان یافته زندگی می‌کنند. زنبور عسل گونه‌ای از زنبورها است که زندگی اجتماعی دارد. زنبورهای عسل در محلی بنام کندو زندگی می‌کنند.
سه نوع زنبور در کلونی زنبورها وجود دارد. زنبور ملکه بخاطر اینکه تخم‌گذاری می‌کند اصلی‌ترین و مهم‌ترین زنبور کندو می‌باشد. تنها زنبور ملکه هست که با نیشش می‌تواند زنبورهای ملکهٔ دیگر را نیش بزند. زنبور ملکه معمولاً مادر زنبورهای کارگر است. وقتی که زنبور ملکه جوان است، از شیرهٔ مخصوصی تغذیه می‌کند. زنبورهای کارگر هم مانند زنبور ملکه ماده هستند و وظیفهٔ آن‌ها جمع‌آوری گرده از گلها و محافظت از کندو می‌باشد. نوع سوم نیز زنبورهای نر هستند که تنها کارشان بارور کردن (تلقیح) زنبور ملکه است.
پرواز زنبورها
در سال ۱۹۳۴ شخصی بنام ام. ماگنان در فرانسه کتابی به نام Le vol des insectes را نوشت و در آن مطرح نمود که پرواز این حشرات با محاسبات علمی نمی‌توان توضیح داد زیرا نسبت بال به بدنشان بسیار کوچک است و این حشرات بر اساس پسار نمی‌توانند پرواز کنند. شخص دیگری نیز بنام آندره لاگو به‌طور عملی این فرض را امتحان نمود و نتایج بررسی نیز نشان می‌داد این حشرات نباید توان پرواز داشته باشند.[۶] این تصور در واقع تصور غلطی بود، زیرا پرواز این حشرات نقیض قانون پسار در گازها است ولی پرواز این حشرات را می‌توان با قوانین مکانیکی توضیح داد، همان‌طور که بالگردها نیز با این قوانین به پرواز در می‌آیند.[۷]
در سال ۲۰۰۵ مایکل دیکینسون و همکاران او با کمک دوربین‌های فیلمبرداری سریع از پرواز زنبور عسل فیلمبرداری کردند.[۸] آن‌ها سرعت بال زدن زنبور را ۲۳۰ بار در ثانیه تخمین زدند.[۹]
زنبورها و انسان‌ها
زنبورها چهرهٔ شاخصی در اساطیر داشتند و به عنوان الگویی برای جامعهٔ بشری بودند. به عنوان مثال در عهد باستان در خاور نزدیک، این حشره به عنوان پلی به عالم اموات شناخته می‌شده و در تزیین مقبره‌ها طرح این حشره استفاده می‌شده‌است.[۱۰]
با وجود اینکه این حشرات نیش دردناکی دارند ولی از جایگاه بالایی نزد انسان‌ها برخوردار هستند. دلیل این جایگاه به احتمال زیاد بخاطر سودمندی در گرده‌افشانی و تولید عسل و همچنین شهرت آن‌ها به عنوان موجودی کوشا می‌باشد. این حشره به‌طور منظم در تبلیغات برای اجناس بکار گرفته می‌شود.
اگرچه نیش زنبور برای افرادی که حساسیت دارند می‌تواند مرگبار باشد، تقریباً تمامی گونه‌های زنبور غیر تهاجمی بوده و اگر انسان‌ها با آن‌ها کاری نداشته باشند، هرگز نیش نخواهند زد. اغلب انسان‌ها برای زنبورها خطرناک هستند و با آلوده کردن محیط زیست آن‌ها به مواد سمی به آن‌ها آسیب می‌رسانند.
در اندونزی لارو زنبور عسل را با برنج می‌خورند. به این صورت که با نارگیل رنده شده مخلوط و سپس در برگ موز پیچیده و در بخار آب می‌پزند.
بدن
همانند دیگر حشرات بدن زنبور را می‌توان به سه قسمت تقسیم‌بندی کرد: سر، سینه (قسمت میانی) و شکم (که در پشت قرار دارد) همچنین مانند سایر حشرات زنبورها دارای ۳ جفت پا و ۲ جفت بال هستند. اکثر زنبورها بدنشان پر از کرک است و رنگ بدنشان زرد و سیاه یا نارنجی و سیاه است. بسیاری از زنبورها دارای نیش هستند که در انتهای بدنشان وجود دارد. اگر این حشرات بترسند یا گیج یا عصبانی شوند، از نیششان استفاده می‌کنند. پس از اینکه یک زنبور کارگر نیش می‌زند پس از مدت کوتاهی می‌میرد، ولی زنبورهای دیگر و همچنین زنبورهای وحشی می‌توانند بارها نیش بزنند. بعضی از مردم به نیش زنبور بسیار حساسند و حتی گاهی نیش زنبور باعث مرگ آن‌ها نیز می‌شود.
چشم
زنبورهای عسل پنج چشم دارند: دو چشم بزرگ در دو طرف سر معروف به «چشم‌های مرکب» که برای دیدن اشکال و رنگ‌ها در محیط اطراف استفاده می‌شود در حالی که از سه چشم کوچک در بالای سر معروف به «اوسلوس» برای ناوبری و جهت‌یابی استفاده می‌شود.[
